Tên Sách:

ĐỘNG VẬT CHÍ VIỆT NAM (FAUNA OF VIETNAM) - Tập 27: LỚP CÔN TRÙNG - INSECTA BỌ CÁNH MÀNG - HYMENOPTERA HỌ ONG KÝ SINH - BRACONIDAE, CÁC PHÂN HỌ ALYSIINAE, APHIDIINAE, BETYLOBRACONINAE, BRACHISTINAE, DORYCTINAE, EUPHORINAE, EXOTHECINAE, MICROGASTRINAE VÀ ROGADINAE

Trong công trình này, chúng tôi thống kê 312 loài và với mô tả 298 loài ong ký sinh của 9 phân họ thuộc họ Braconidae (Hymenoptera: Ichneumonoidea) ở Việt Nam. Mẫu vật được thu thập trong thời gian dài từ 1981 đến nay, ở tất cả các tỉnh của Việt Nam, từ miền núi đến đồng bằng, trừ một số hải đảo như Côn Đảo, Hoàng Sa, Trường Sa và những đảo nhỏ khác dọc bờ biển từ Bắc vào Nam của Việt Nam.
Toàn bộ mẫu ong ký sinh đều được các chuyên gia từ các cơ quan trong nước và ngoài nước phân tích, đó là Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Viện Động vật học Xanh Petécbua, Viện Hàn lâm Khoa học Nga; Trung tâm Đa dạng sinh học Naturalis Leiden (RMNH), Hà Lan.
Việc định tên các loài ong ký sinh được chính tác giả thực hiện, trong đó có sự giúp đỡ và cộng tác với các chuyên gia nghiên cứu về khu hệ họ ong ký sinh Braconidae ở Việt Nam như: cố GS.TSKH. Tobias V. L; TSKH. Belokobylskij S. A. (Viện Động vật học Xanh Petécbua, Viện Hàn lâm Khoa học Nga); GS.TS. van Achterberg C. (Trung tâm Đa dạng sinh học Naturalis Leiden (RMNH), Hà Lan).
Các loài ong ký sinh họ Braconidae thuộc tổng họ ong cự Ichneumonoidea và có số lượng loài nhiều nhất. Cho đến nay, riêng họ ong ký sinh Braconidae đã có hơn 17.000 tên loài chính thức. Theo một số tác giả chuyên đi sâu nghiên cứu về họ này, số lượng loài đã được mô tả mới chỉ chiếm khoảng một nửa hoặc hơn một nửa số loài mà chúng có trên thực tế (Marsh, 1979; van Achterberg, 1984; Shaw & Huddleston, 1991).
Cho đến nay, họ Braconidae được chia thành 44 phân họ (Achterberg, 1993). Một số phân họ phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới nóng ẩm. Ở Việt Nam, với các tài liệu hiện có, chúng tôi mới hệ thống được 24 phân họ, 98 giống và 492 loài. Tuy nhiên, do mẫu vật của một số phân họ cũng như một số giống trong những phân họ chưa thu được đầy đủ ở Việt Nam, vì vậy, trong tập này chúng tôi mới thống kê 312 loài và đưa ra mô tả 298 loài của 71 giống thuộc 9 phân họ (không kể 13 loài được thống kê theo tài liệu tham khảo nhưng chưa có mô tả), những loài còn lại các phân họ khác sẽ được chúng tôi hệ thống trong tập tiếp theo.
Về nghiên cứu phân loại hệ thống, các loài ong ký sinh thuộc họ Braconidae được thu thập tương đối nhiều nhưng rất ít trong số đó được mô tả và xác định tên. Công trình phân loại đầu tiên có liên quan đến mô tả 1 loài mới cho khoa học từ khu hệ của Việt Nam được công bố vào năm 1988 (Belokobylskij & Vu, 1988). Chuyên gia thuộc Viện Động vật học Xanh Petécbua thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga đã công bố một số công trình nghiên cứu khu hệ ong ký sinh họ Braconidae ở Việt Nam từ những năm 1990. Sau đó những công bố về khu hệ họ Braconidae ngày càng tăng lên.
Trong thời gian từ 1988 đến năm 2016, cũng đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về khu hệ ong ký sinh họ Braconidae ở Việt Nam. Những đóng góp về phân loại học và hệ thống học các loài thuộc họ Braconidae ở Việt Nam có thể kể đến như sau: đóng góp nhiều nhất là Belokobylskij: 21 công trình, Khuất Đăng Long: 23, van Achterberg: 3, Tobias: 1, Khuat Dang Long & Belokobylskij: 4, Tolias & Khuat Dang Long: 1, Khuat Dang Long & van Achterberg: 14, Khuat Dang Long & Đặng Thị Dung: 1, Khuat Dang Long & Đặng Thị Hoa: 1, Khuat Dang Long & Phạm Quỳnh Mai: 1, Khuat Dang Long & Phạm Văn Lầm: 1, Belokobylskij & Khuat Dang Long: 3, Belokobylskij & Vu Quang Con: 1, van Achterberg & Khuat Dang Long: 2.
Ở Việt Nam, còn có một số công trình đề cập đến các loài ong ký sinh thuộc họ Braconidae về khía cạnh sinh học, sinh thái học và danh sách loài. Tuy nhiên, chúng tôi chưa được biết rõ và trực tiếp kiểm tra bộ sưu tập mẫu về các loài đã được các tác giả khác công bố, vì vậy, những công trình này cũng được chúng tôi thống kê trong phần tài liệu tham khảo về phân bố và vật chủ cũng như giá trị sử dụng của chúng ở Việt Nam.
Trong số các giống ong thuộc họ Braconidae gặp ở Việt Nam, có 4 giống mới cho khoa học được mô tả từ khu hệ của Việt Nam, đó là: Aulosaphobracon Belokobylskij & Long, 2005; Tamdaona Belokobylskij, 1992 và Vietcolastes Belokobylskij, 1992; Pseudofornicia van Achterberg, 2015. Đến năm 2016, có đến 120 loài được mô tả là loài mới cho khoa học từ khu hệ của Việt Nam. Theo số liệu thống kê của chúng tôi và tham khảo các tài liệu có liên quan đến các loài vật chủ của ong ký sinh thuộc họ Braconidae, nhiều loài ong ký sinh thường được nhắc đến vì chúng có vai trò rất quan trọng trong việc kìm hãm số lượng các loài sâu hại trên các cây trồng nông nghiệp. Những loài ong ký sinh đó thuộc các giống đã gặp ở Việt Nam như Aleiodes Wesmael, Amyosoma Viereck, Apanteles Foerster, Bracon Fabricius, Cardiochiles Nees, Chelonus Panzer, Cotesia Cameron, Meteorus Haliday, Microplitis Foerster, Rhaconotus Ruthe, Stenobracon Szépligeti, Therophilus Wesmael và Tropobaracon Cameron.
Cuốn sách được chia ra làm 3 phần, phần Tổng quan bao gồm sơ lược về tình hình nghiên cứu, đặc điểm phân bố, đặc điểm sinh học và ý nghĩa kinh tế, đặc điểm hình thái, các thuật ngữ và khái niệm về đặc điểm hình thái các bộ phận cơ thể được sử dụng trong phân loại học. Phần 2 bao gồm danh sách 312 loài với mô tả 298 loài ong ký sinh của 71 giống thuộc 9 phân họ của họ Braconidae đã có mẫu vật, không kể 14 loài được thống kê theo tài liệu tham khảo nhưng chưa có mẫu vật ở Việt Nam. Phần 3 bao gồm danh sách loài và khoá định loại bằng tiếng Anh có chỉ rõ hình vẽ.
Công trình này được thực hiện nhờ tài trợ từ Đề tài Soạn thảo bộ Động vật chí - Thực vật chí Việt Nam giai đoạn 2003-2005, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật; tài trợ từ các đề tài của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (Nafosted) 106.16.04.09 và 106.15.2012.62. Các chuyên gia như: TSKH. Belokobylskij S. A., cố GS.TSKH. Tobias V. I. (Viện Động vật học-Viện Hàn lâm Khoa học Nga (Xanh Petécbua); GS.TS. van Achterberg C. (Trung tâm Đa dạng sinh học Naturalis Leiden (RMNH), Hà Lan), GS.TS. Chen Xuexin (Trường Đại học Nông nghiệp Triết Giang, Trung Quốc) đã hợp tác, giúp đỡ trong nghiên cứu và cung cấp nhiều tài liệu phân loại có liên quan đến họ ong ký sinh Braconidae ở Việt Nam.
Tác giả xin chân thành cảm ơn đến các tổ chức và cá nhân kể trên, tác giả cũng bày tỏ lời cảm ơn tới các đồng nghiệp đã động viên chúng tôi hoàn thành công trình này.

Hà Nội 2017
Tác giả

Sách Động vật chí khác
ĐỘNG VẬT CHÍ VIỆT NAM (FAUNA OF VIETNAM) - Tập 28: CÁ BIỂN CÁC BỘ PERCIFORMES, OPHIDIIFORMES, SILURIFORMES VÀ SCORPAENIFORMES
Tác giả: Nguyễn Khắc Hường
ĐỘNG VẬT CHÍ VIỆT NAM (FAUNA OF VIETNAM) - Tập 27: LỚP CÔN TRÙNG - INSECTA BỌ CÁNH MÀNG - HYMENOPTERA HỌ ONG KÝ SINH - BRACONIDAE, CÁC PHÂN HỌ ALYSIINAE, APHIDIINAE, BETYLOBRACONINAE, BRACHISTINAE, DORYCTINAE, EUPHORINAE, EXOTHECINAE, MICROGASTRINAE VÀ ROGADINAE
Tác giả: Khuất Đăng Long
ĐỘNG VẬT CHÍ VIỆT NAM (FAUNA OF VIETNAM) - TẬP 31: GIUN TRÒN KÝ SINH- BỘ TRICHOCEPHALIDA, RHABDITIDA, STRONGYLIDA
Tác giả: Phạm Văn Lực, Nguyễn Thị Minh, Nguyễn Văn Đức
ĐỘNG VẬT CHÍ VIỆT NAM- FAUNA OF VIETNAM - TẬP 30 - LỚP CÔN TRÙNG- INSECTA- BỘ BỌ NHẢY- COLLEMBOLA
Tác giả: Nguyễn Trí Tiến
ĐỘNG VẬT CHÍ VIỆT NAM (FAUNA OF VIETNAM) - Tập 26: LỚP CÔN TRÙNG - INSECTA, PHÂN HỌ MUỖI SỐT RÉT (Diptera: Culicidae: Anophelinae), HỌ RUỒI XÁM (Diptera: Sarcophagidae)
Tác giả: Nguyễn Đức Mạnh, Trần Đức Hinh, Tạ Huy Thịnh, Nguyễn Thị Hương Bình
ĐỘNG VẬT CHÍ VIỆT NAM (FAUNA OF VIETNAM)- TẬP 29- TRAI, ỐC NƯỚC NGỌT NỌI ĐỊA VIỆT NAM (MOLLUSCA: GÁSTROPODA)
Tác giả: Hồ Thanh Hải, Đặng Ngọc Thanh