Tên Sách:

THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - TẬP 18: HỌ TAI VOI - GESNERIACEAE Dumort.

MỞ ĐẦU

Họ Tai voi (Gesneriaceae Dumort.) trên thế giới có khoảng 140 chi với khoảng 3000 loài, phân bố chủ yếu ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của châu Phi, Trung và Nam châu Mỹ, Đông Nam châu Á, châu Âu và châu Đại Dương. Ở Việt Nam, hiện biết có 31 chi với 147 loài, 1 thứ, phân bố rải rác trong cả nước; đặc biệt là ở các vùng núi đá vôi và núi đất các tỉnh phía bắc. Họ Tai voi là một họ có giá trị cả về khoa học cũng như giá trị sử dụng.

Họ Tai voi từ thế kỷ XVIII đã được khá nhiều tác giả nghiên cứu, song chỉ sau khi được Dumort. (1822) thành lập họ thì mới có những hệ thống phân loại ra đời. Có thể kể một số hệ thống chính như G. Bentham & J. D. Hooker (1876) phân chia họ Tai voi thành 2 tông là GesnereaeCyrtandreae với 5 phân tông, các tác giả sau đó đã nâng các tông thành phân họ và các phân tông thành tông. K. Fritsch (1895), H. Melchior (1964), A. Takhtajan (1987, 1996), V. H. Heywood (1996),... phân chia họ Tai voi (Gesneriaceae) thành 2 phân họ CyrtandroideaeGesnerioideae với các tông và phân tông. Khu vực Đông Nam Á hầu như các chi thuộc họ Tai voi đều nằm trong phân họ Cyrtandroideae.

Ở Đông Dương và Việt Nam từ trước năm 1970, những nghiên cứu về họ Gesneriaceae hầu như chỉ do người nước ngoài như J. Loureiro (1790), F. Pellegrin (1926, 1930) thực hiện. Từ năm 1954 trở về trước, các mẫu vật ở Việt Nam và Đông Dương chủ yếu do người nước ngoài thu thập. Từ 1970 đến nay, có một số công trình nghiên cứu của người Việt Nam như: Lê Khả Kế (1971), Phạm Hoàng Hộ (1970, 1993, 2000), Nguyễn Tiến Bân (1984, 1997), Vũ Xuân Phương (2004, 2005, 2006, 2007, 2008). Ngoài ra còn một số công trình nghiên cứu về giá trị sử dụng của họ Tai voi như Võ Văn Chi (1997, 2012), Đỗ Huy Bích và cộng sự (2004),...

Các nước lân cận với Việt Nam cũng có những công trình phân loại về họ Gesneriaceae như: C. B. Clarke (1883, 1884) nghiên cứu ở Ấn Độ, W. T. Wang (1990, 1998) nghiên cứu ở Trung Quốc, C. A. Barker & R. C. Kakhuizen (1965) nghiên cứu ở Inđônêxia và D. J. Middleton (2007) ở Thái Lan. Các tác giả Z. R. Xu & al. (2008);
B. L. Burtt (1954-2008) cũng đã xuất bản nhiều công trình nghiên cứu về các taxon trong họ Gesneriaceae trên thế giới, trong đó có khu vực châu Á và Việt Nam.

Thực vật chí Việt Nam, tập 18 - họ Tai voi (Gesneriaceae Dumort.) cho đến nay là công trình phân loại đầy đủ và có hệ thống được nghiên cứu cũng như cập nhật những thông tin mới nhất. Việc điều tra thu thập mẫu tiêu bản và tư liệu đã được tiến hành trên khắp lãnh thổ Việt Nam, đặc biệt các vùng núi đá vôi và núi đất các tỉnh phía Bắc. Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng tất cả các tiêu bản và tư liệu hiện lưu trữ ở các phòng tiêu bản trong nước như Phòng Tiêu bản Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (HN), Phòng Tiêu bản Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội (HNU), Phòng Tiêu bản Viện Dược liệu (HNPM), Phòng Tiêu bản Viện Điều tra quy hoạch rừng (HNF), Phòng Tiêu bản Viện Sinh học nhiệt đới Tp. Hồ Chí Minh (HM),… và các phòng tiêu bản nước ngoài như Phòng Tiêu bản Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Paris - Pháp (P), Phòng Tiêu bản Viện Thực vật Côn Minh - Trung Quốc (KUN), Phòng Tiêu bản Viện Thực vật Quảng Tây - Trung Quốc (IBK), Phòng Tiêu bản Viện Thực vật Hoa Nam - Trung Quốc (IBSC),… cũng như các quan hệ hợp tác quốc tế để trao đổi thông tin.

Tập sách dày 418 trang, trình bày một cách có hệ thống về họ Tai voi ở Việt Nam bao gồm giới thiệu đặc điểm hình thái các đại diện ở Việt Nam, kiểm kê các hệ thống phân loại và lựa chọn hệ thống cho nghiên cứu phân loại họ Tai voi (Gesneriaceae) ở Việt Nam; phần chủ yếu là các khoá định loại taxon. Mỗi taxon được trình bày danh pháp, synonym, đặc điểm hình thái, mẫu chuẩn, sinh học và sinh thái, phân bố trong và ngoài nước, mẫu nghiên cứu, giá trị sử dụng, các nhận xét (nếu có).

Bên cạnh đó là 151 hình vẽ về đặc điểm hình thái và các loài, 54 ảnh màu, các bảng tra tên khoa học và tên Việt Nam, tài liệu tham khảo.

Trong công trình còn tham khảo và trích dẫn tư liệu, hình vẽ, ảnh màu của các tác giả khác.

 

 

Sách Thực vật chí khác
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - Tập 13: HỌ CAU – ARECACEAE Schultz-Sch.
Tác giả: Andrew Henderson, Trần Thị Phương Anh
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - TẬP 18: HỌ TAI VOI - GESNERIACEAE Dumort.
Tác giả: Vũ Xuân Phương
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - TẬP 19: HỌ CHÈ - THEACEAE D. Don
Tác giả: Nguyễn Hữu Hiến
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - TẬP 17: 2. HỌ MÃ TIỀN - LOGANIACEAE R.Br.ex Mart
Tác giả: Vũ Văn Hợp, Vũ Xuân Phương
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - TẬP 17: 1.HỌ CÀ - SOLANACEAE Juss.
Tác giả: Vũ Văn Hợp
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - TẬP 16: HỌ RÁY - ARACEAE Juss.
Tác giả: Nguyễn Văn Dư
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - TẬP 14: HỌ BÔNG - MALVACEAE Juss.
Tác giả: Đỗ Thị Xuyến
THỰC VẬT CHÍ VIỆT NAM - FLORA OF VIETNAM - Tập 12: HỌ BỒ HÒN - SAPINDACEAE Juss.
Tác giả: Hà Minh Tâm